Amputacje wykonuje się tylko w tych przypadkach, gdy nie można zachować kończyny ze względu na stan wchodzących w jej skład tkanek. Czasami amputacje przeprowadza się dla zachowania życia chorego lub ze względu na jej ogólny stan zdrowia. Najczęściej wykonuje się je z powodu:
– wypadków
– ciężkich poparzeń lub odmrożeń
– niektórych chorób naczyń, tętnic
– zakażeń nie poddających się leczeniu
– choroby nowotworowej
AMPUTACJA POWYŻEJ KOLANA
Po amputacji powyżej kolana łatwo dochodzi do zniekształcenia polegającego na ustawieniu kikuta w zgięciu i odwiedzeniu. Zniekształcenie zgięciowe powstaje w rezultacie działania mięśnia biodrowo – lędźwiowego prawie nie napotykającego przeciwdziałania (znaczne zmniejszenie długości i ciężaru dźwigni, jaką stanowiła kończyna) i na skutek tego, że prostowniki zostają rozciągnięte w wyniku pozycji, jaką chory przyjmuje w łóżku. Nie wolno dopuścić aby kikut spoczywał na poduszce. Zniekształcenie odwiedzeniowe powstaje dlatego, że mięśnie przywodzące utraciły swoje obwodowe przyczepy i są osłabione, a odwodziciele pozostają nie uszkodzone. Jeśli dopuścimy do rozwoju tego zniekształcenia to noszenie protezy będzie niemożliwe
REHABILITACJA
Celem zabiegów jest:
– przyspieszenie procesu gojenia się rany i zmiękczenie blizny
– zmniejszenie ilości luźnej tkanki ziarninowej na końcu kikuta i nadanie mu kształtu odwróconego stożka ściętego
– uwolnienie wciągniętych w bliznę zakończeń nerwowych
– likwidowanie obrzęku
– wzmocnienie mięśni i przywrócenia czucia w kończynie
– przywrócenie pełnej ruchomości w pozostałych stawach
– nauczenie pacjenta posługiwania się protezą i nauka chodzenia
Proces leczenia dzieli się na dwa okresy. Okres pierwszy – przed zaprotezowaniem i okres drugi – po zaprotegowaniu
-
- Okres przed zaprotezowaniem
a) Fizykoterapia
– krioterapia
– promieniowanie nadfioletowe
– promieniowanie podczerwone
– jontoforeza
b) Masaż
Zaprotezowanie kikuta jest możliwe dopiero po jego odpowiednim przygotowaniu. Proces przygotowania kikuta można podzielić na dwa zasadnicze etapy.
Etap 1
– podejście psychologiczne
– blizna
Jeśli nie dołączy się zakażenie , rana po zabiegu operacyjnym goi się szybko. Po zagojeniu mamy do czynienia z blizną, której towarzyszą głębokie zrosty. Zadaniem masażysty jest jej zmiękczenie oraz likwidowanie zrostów. W tym celu stosujemy głaskania wokół blizny oraz w kierunku z obwodu do blizny. Po kilku zabiegach dołączamy rozcieranie wokół blizny i w kierunku z obwodu do blizny, a następnie rozcieranie blizny w miejscu w obu kierunkach. Następnie przestawiamy palce obok i ponownie wykonujemy rozcieranie. Dodatkowo, aby uwolnić zakończenia nerwowe wciągane w bliznę możemy stosować wałkowanie końca kikuta, ale tylko wtedy, gdy nie nasila to dolegliwości bólowych. Dokładne opracowanie blizny, zlikwidowanie zrostów i wciągnięć zakończeń nerwowych w bliznę ma ogromny wpływ na zmniejszenie , a nawet zlikwidowanie tzw. bólów fantomowych.
– obrzęk
Stosujemy drenaż limfatyczny od pierwszych zabiegów w obrębie stawu biodrowego, pachwiny i uda
– przykurcze
Do usuwania przykurczów mięśniowych przystąpimy w drugim etapie, czyli po zlikwidowaniu obrzęku. W tym etapie leczenia ważne jest zapobieganie pogłębiania się przykurczów przez niewłaściwe ułożenie kikuta. Nie należy układać kikuta na poduszce.
Etap 2
Nie można określić, po jakim czasie od chwili rozpoczęcia zabiegów przechodzimy do drugiego etapu masażu. Należy przyjąć, że rozpoczyna się on od momentu zlikwidowania obrzęku. Od początku tego etapu zwracamy uwagę na ogólną sprawność pacjenta. Mając powyższe na uwadze do opracowywania kikuta dołączamy co drugi dzień na zmianę:
– przy jednym zabiegu opracowanie kończyn górnych, obręczy barkowej, odcinka szyjnego i piersiowego kręgosłupa
– przy następnym – opracowanie zdrowej kończyny dolnej, obręczy biodrowej i odcinka lędźwiowego kręgosłupa. I tak na zmianę
Przy opracowywaniu kikuta w tym etapie przystępujemy do:
– likwidacji przykurczów
Stosujemy masaż klasyczny na powierzchnię boczną i przyśrodkową. Stosujemy głaskania, rozcierania, ugniatania podłużne , łagodną wibrację poprzeczną. Następnie wykonujemy masaż pobudzający mięśni grup: przyśrodkowej i tylnej uda oraz mięśnia pośladkowego wielkiego, wykorzystując intensywne głaskania, rozcierania, ugniatania poprzeczne i podłużne, delikatne oklepywania, intensywną wibrację podłużną.
– Kształtowanie kikuta
Wprawdzie kształt kikuta jest nadany wstępnie podczas amputacji, jednak ostateczne uformowanie odbywa się poprzez odpowiednie bandażowanie i masaż. W masażu dążymy do ścieńczenia miejsca amputacji- i tym samym – nadania kikutowi odpowiedniego kształtu. Przy kształtowaniu kikuta , opracowując wszystkie powierzchnie uda, wykonujemy:
– głaskanie całymi dłońmi
– głaskanie „grzebyczkowe”
– rozcieranie całymi dłońmi
– rozcieranie ośmioma palcami
– ugniatanie poprzeczne
– ugniatanie podłużne
– uciski pierścieniowe
– roztrząsanie
– wałkowanie
–hartowanie kikuta
Hartowanie kikuta polega na pogrubieniu warstwy naskórka, drażnieniu zakończeń nerwowych w skórze oraz intensywnym pobudzaniu procesów przemiany materii w celu uodpornienia kikuta na urazy mechaniczne (ucisk, otarcia itp.), których źródłem będzie proteza. W masażu stosuje się:
– rozcieranie całymi dłońmi po wszystkich stronach uda przez ręcznik lub przy użyciu rękawic z materiału typu frotte
– szczotkowanie po wszystkich stronach uda, od miejsca blizny w kierunku stawu biodrowego, z wykorzystaniem szczotki z naturalnego włosia. W miarę przyzwyczajania się skóry pacjenta można stosować szczotki o coraz twardszym włosiu
– oklepywanie grzbietową stroną palców (grzbietowo – paliczkowe)
– zaniki mięśniowe
Do likwidowania zaników mięśniowych możemy przystąpić dopiero po usunięciu przykurczów. Najskuteczniejsze są ćwiczenia czynne z obciążeniem, wykonywane przez pacjenta
c) kinezyterapia
– pozycje ułożeniowe – dwa do trzech dni po zabiegu
– specjalne bandażowanie kikuta na noc – nadające kształt
– ćwiczenia czynne wolne wykonywane 4 do 6 razy dziennie, głównie mięśni prostowników i przywodzicieli uda
– ćwiczenia z oporem
– gimnastyka ogólnie usprawniająca
– pływanie
2. Okres po zaprotezowaniu
a) Fizykoterapia
– promieniowanie nadfioletowe
– jontoforezę
– kąpiele solankowe
b) Masaż
Etap 3
– masaż kończyn górnych i obręczy barkowej
– masaż kończyny dolnej zdrowej
– masaż kręgosłupa i grzbietu
c) Kinezyterapia
Nauka chodzenia na tymczasowej protezie. Obejmuje ona
– naukę zakładania i zdejmowania protezy oraz jej higienę
– stanie w protezie, obciążenie, koordynację ruchów w miejscu, przy poręczach, przy drabinkach
– chodzenie w poręczach o kulach i z jedną kulą
– siadanie i wstawanie z krzesła
– chodzenie po schodach i innych nierównościach
AMPUTACJA PONIŻEJ KOLANA
Osoby po takich amputacjach nie wymagają intensywnej rehabilitacji. Mięśnie poniżej kolana, pozbawione przyczepów i tym samym czynności, ulegają zanikowi, na skutek czego kikut ulega stwardnieniu i ścieńczeniu
FIZJOTERAPIA
Rehabilitację stosujemy w celu utrzymania ruchomości stawu kolanowego poprzez prowadzenie ćwiczeń mięśnia czworogłowego uda i mięśni zginających podudzie. Nauka posługiwania się protezą na ogół nie sprawia choremu trudności
AMPUTACJA RAMIENIA I PRZEDRAMIENIA
Przy leczeniu osób po takich amputacjach stosuje się te same zasady do powyżej. Należy utrzymywać ruchomość stawów, przeprowadzać ćwiczenia wszystkich mięśni, które zachowały swoją czynność
FIZJOTERAPIA
Zarówno fizykoterapię, masaż i kinezyterapię stosuje się tak jak przy amputacji powyżej kolana
