Rehabilitacja w mózgowym porażeniu dziecięcym metodą AKJ:
Metoda AKJ przywraca lub wspomaga samodzielność pacjenta z niedowładem bądź zaburzeniami koordynacji w czynnościach posługiwania się sztućcami. – Czytaj więcej o metodzie AKJ
Mózgowe porażenie dziecięce jest zaburzeniem dotyczącym rozwoju postawy i ruchu, jakie pojawia się w następstwie uszkodzenia nie w pełni rozwiniętego mózgu przed, w trakcie lub po urodzeniu. Przyczyny MPD można podzielić na prenatalne, okołoporodowe, poporodowe.
Częstość występowania w populacji to 1-2,5 przypadków na 1000 żywych urodzeń.
Postacie mózgowego porażenia dziecięcego:
- Obustronne porażenie kurczowe – diplegia spastica
Ta postać mózgowego porażenia dziecięcego obejmuje głównie kończyny dolne. Jest ona zazwyczaj związana z patologią okołoporodową i w 50% występuje u wcześniaków. Rozpoznanie choroby rzadko bywa ustalone przed 7 miesiącem życia, najczęściej później. U niemowląt w ułożeniu na plecach spontaniczna aktywność ruchowa kończyn dolnych, zwłaszcza ich zginanie, jest słabe a ruchy są asymetryczne, kończyny dolne nadmiernie wyprostowane i przywiedzione z podeszwowym zgięciem stóp, zaś w próbie zawieszenia pachowego wyraźnie uwidacznia się nadmierne wyprostowanie kończyn dolnych „sztywność kończyn” z nożycowym ich ułożeniem. W okresie, w którym dziecko powinno opanować umiejętność obrotu z brzucha na plecy wokół osi ciała, ruch ten nie odbywa się prawidłowo, w sposób spiralny, lecz tułów i kończyny dolne ułożone są w jednej linii. W pozycji leżenia na brzuchu, gdy niemowlę podnosi głowę i opiera się na zgiętych przedramionach, kończyny dolne ulegają wyprostowaniu i odwiedzeniu. Gdy dziecko próbuje pełzać ruchy te odbywają się wyłącznie przy pomocy kończyn górnych.
Opanowanie pozycji siadania i stabilne siedzenie jest w tej postaci mózgowego porażenia dziecięcego utrudnione, a jeśli dziecko je opanuje , to siedzi z wygiętym łukowato tułowiem i musi podpierać się kończynami górnymi lub być podtrzymywane, ponieważ reakcje równoważne rozwijają się ze znacznym opóźnieniem.
Przy rozwoju pozycji czworonożnej i próbie wykonania ruchów naprzemiennych kończyny dolne pozostają w stałym zgięciu, a kolana są odwiedzione.
W etapie opanowania pozycji stojącej dziecko nie jest w stanie w pełni wyprostować kończyn dolnych w stawach biodrowych, stoi z kończynami zgiętymi w stawach kolanowych, a stopy nie opierają się stabilnie na podłożu, stoi więc na palcach lub może mieć ustawienie koślawe stóp.
Lokomocja jest utrudniona. Spośród automatyzmów ruchowych z grupy odruchów postawy, szczególnie charakterystyczne jest utrzymywanie przez długi czas odruchu skrzyżowanego wyprostu, odruchu podparcia oraz odruchu tonicznego szyjnego symetrycznego, zaś rozwój odruchów prostowania jest wyraźnie opóźniony.
Rozwój umysłowy u większości dzieci w tej postaci mieści się w granicach normy.
2. Obustronne porażenie połowicze – hemiplegia bilateralis
Charakteryzuje się porażeniem czterokończynowym i jest najcięższą postacią mpd. Charakteryzują się większym nasileniem objawów spastycznych w kończynach górnych niż dolnych. Większość dzieci wykazuje objawy niepełnosprawności intelektualnej.
Częstym objawem tej postaci mpd jest odgięciowe ułożenie głowy w wieku niemowlęcym, a na ten typ wzorca ułożenia i ruchów mają wpływ przetrwałe toniczne odruchy postawy (odruch toniczny błędnikowy i odruchy toniczne szyjne. U tych dzieci kończyny górne ułożone są w zgięciu i przywiedzeniu, a nadgarstki są stale zgięte z kciukiem schowanym w dłoni. Objawy spastyczności kończyn dolnych są mniej widoczne. Około 6-8 miesiąca życia pojawiają się objawy spastyczności. Postęp w rozwoju ruchowym jest słaby, wiele dzieci nie przekracza etapu leżenia na plecach. W związku z przewlekłym utrzymywaniem się odruchów tonicznych szyjnych, każde pochylenie głowy do przodu powoduje zgięcie kończyn górnych, wyprost dolnych, a odchylenie głowy do tyłu wyprost kończyn górnych i zgięcie dolnych. Tylko w lżejszych postaciach niewielka liczba dzieci uzyskuje zdolność stania i chodzenia. Funkcje podporowe i chwytne kończyn górnych są bardzo zaburzone.
Poza wyżej opisanymi objawami w tej postaci występuje jeszcze zaburzenia w karmieniu, gryzieniu i żuciu. Przetrwałe są odruchy ssania i szukania. Występują również zaburzenia czynności artykulacyjnych.
Rozwój intelektualny dzieci jest znacznie zaburzony i połączony w występowaniem padaczki, często ma ona postać napadów zgięciowych.
3. Porażenie kurczowe połowicze – hemiplegia spastica
Ta postać mpd obejmuje lewą lub prawą połowę ciała i dotyczy w większym stopniu kończyny górnej niż dolnej po tej samej stronie. Do charakterystycznych objawów należą: asymetria ruchów i ułożenia kończyn. Dziecko najczęściej utrzymuje ułożenie niedowładnej kończyny górnej w bliskości tułowia, z zaciśniętą ręką w pięść, nie chwyta nią przedmiotów i nie potrafi przesunąć kończyny górnej do linii środkowej ciała.
W okresie nabywania umiejętności obracania się wokół osi ciała, ruchy te dziecko wykonuje przy udziale zdrowej połowy ciała, obracając się zawsze na niedowładną stronę.
W leżeniu na brzuchu dziecko podpiera się tylko na zdrowej kończynie. W pozycji siedzącej porażona kończyna dolna jest zgięta i skręcona na zewnątrz. W pozycji stojącej dziecko opiera masę ciała na zdrowej kończynie dolnej. Chodzenie rozpoczyna dziecko z podtrzymywaniem się i orientacją na stronę zdrową.
Odruchy:
- asymetria odruchu Moro i odruchów chwytnych z kończyn górnych (po stronie niedowładu odruch chwytny silniejszy)
- jednostronne wygórowanie odruchów głębokich
- jednostronny odruch Babińskiego
Rozwój intelektualny większości dzieci z tym typem mózgowego porażenia dziecięcego jest prawidłowy. Często objawem towarzyszącym jest padaczka.
REHABILITACJA
Celem usprawniania psychoruchowego dziecka z MPD jest:
- osiągnięcie przez dziecko jak największej samodzielności w czynnościach życia codziennego
- zdobycie przez dziecko wykształcenia adekwatnie do swoich umiejętności
- nabywanie podczas rehabilitacji umiejętności życia społecznego
- zdobycie zawodu
Do przeprowadzenia kompleksowego usprawniania psychoruchowego potrzebny jest zespół terapeutów, który składa się z:
- lekarza specjalisty w zakresie rehabilitacji
- fizjoterapeuty
- logopedy
- terapeuty zajęciowego
- pedagoga
- psychologa klinicznego
Ocena fizjoterapeutyczna dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym:
- ocena ułożenia dziecka i jego ruchów
- ocena wpływu przetrwałych odruchów pierwotnych na czynność motoryczną
- ocena napięcia mięśniowego
- ocena odruchów postawy i prostowania
odruchy postawy:
a) odruch skrzyżowanego wyprostu (do 3 miesiąca, fizjologicznie warunkuje rozwój pozycji dwunożnej, jeśli przetrwały blokuje rozwój pozycji dwunożnej i ruchów lokomocji)
b) odruch Galanta (do 6 miesiąca, fizjologicznie warunkuje wraz z innymi odruchami rozwój rotacji – obrotów, przetrwały nasila asymetrie)
c) odruch podparcia (do 4 miesiąca, fizjologicznie warunkuje rozwój pozycji dwunożnej, przetrwały blokuje rozwój pozycji dwunożnej i ruchów lokomocyjnych)
d) ATOS (do 6 miesiąca, fizjologicznie warunkuje rozwój prawidłowej koordynacji wzrokowo – ruchowej, przetrwały blokuje rozwój czynności chwytania i pionizacji)
e) STOS (do 6 miesiąca, fizjologicznie warunkuje prawidłowy rozwój statyki – umożliwia np. podpór na kończynach górnych, przetrwały blokuje rozwój pozycji czworaczej i siadu)
f) odruch toniczny błędnikowy (obecny w 1 miesiącu życia, przetrwały upośledza rozwój motoryki w pozycji pronacyjnej i supinacyjnej
odruchy prostowania (rozwijają się od 5-6 miesiąca życia i zanikają pod koniec 5 roku życia, odruchy prostowania pozwalają na rozwój stopniowej pionizacji z możliwością osiągnięcia postawy dwunożnej):
a) odruch toniczny szyjny prostujący tułów (występuje poniżej 6 m.ż. , znaczenie – ułatwienie ostatniej fazy porodu)
b) odruch prostujący typu śrubowego (od 7-8 miesiąca do 2-3 lat, znaczenie – podstawowy wzorzec obrotu wokół osi ciała w pierwszych latach życia)
c) odruch prostujący głowę błędnikowo – optyczny (występuje powyżej 6 miesiąca i pozostaje przez całe życie w formie śladowej, znaczenie – zapewnia prawidłowe ustawienie głowy w przestrzeni)
d) odruch Landau’a (od 7 miesiąca do 3 lat, znaczenie – ułatwia leżenie na brzuchu z uniesioną głową)
e) gotowość do skoku (od 7 do 8 miesiąca, niezbędny dla uzyskania samodzielnego siadu oraz pozycji czworaczej)
f) reakcja spadochronowa (od 8-9 miesiąca życia, znaczenie – reakcja obronna niezbędna dla uzyskania pozycji czworaczej oraz samodzielnej lokomocji w tej pozycji